Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) giàu tiềm năng nhưng lại đang tụt hậu so với đà tăng trưởng kinh tế của cả nước. Hai thập niên trước, ĐBSCL còn đóng góp khoảng 16% GDP của cả nước thì đến nay, tỷ trọng này chỉ còn 12%. Mức độ tụt hậu của ĐBSCL so với TP. HCM còn nghiêm trọng hơn. Nếu như vào năm 2000, GRDP của TP.HCM chỉ nhỉnh hơn vùng ĐBSCL một chút, thì đến nay, GRDP của ĐBSCL chỉ xấp xỉ ¾ so với TP. HCM.
Sự tương phản giữa một quá khứ đầy triển vọng và hiện tại kém tươi sáng là ẩn ý đằng sau nhận xét “Đồng bằng đi trước về sau”. Quan trọng hơn, sự tương phản đó cho thấy ĐBSCL đang đứng trước nhiều thách thức nghiêm trọng mà nếu không được giải quyết thỏa đáng sẽ có nguy cơ đẩy vùng đất trù phú và giàu tiềm năng này ra bên lề trên hành trình phát triển của đất nước.
Báo cáo kinh tế thường niên Đồng bằng sông Cửu Long 2022 đã chỉ ra ba vòng xoáy đi xuống về kinh tế – xã hội – môi trường. Một thông điệp chủ chốt trong Báo cáo 2022 là chỉ bằng cách phá vỡ một số mắt xích của các vòng xoáy đi xuống này, sau đó đảo ngược thành các vòng xoáy đi lên thì ĐBSCL mới có thể chuyển đổi mô hình phát triển kinh tế và nâng cao thu nhập cho người dân một cách bền vững.
Một nút thắt xuyên suốt, nằm đằng sau các vòng xoáy đi xuống đó, được thảo luận trong cả Báo cáo thường niên 2020 và 2022 là cơ chế quản trị, điều phối và liên kết vùng thiếu hiệu lực và hiệu quả. Trong khi các lực “ly tâm” làm suy yếu liên kết vùng còn nhiều, thì các lực “hướng tâm” nhằm thắt chặt liên kết vùng lại rất yếu.
Trong những năm qua, ĐBSCL đang được quan tâm nhiều hơn, nhiều nghị quyết quan trọng đã được Trung ương Đảng, Quốc Hội và Chính phủ ban hành để định hướng, quy hoạch và thiết lập cơ chế để vùng phát triển. Song các chủ trương chỉ định hướng về không gian, còn nội dung mang tính tổng thể, một số ban hành ở nhiều cấp khác nhau, chưa có sự thống nhất cao hoặc thậm chí quy định và ràng buộc nhau, lại làm gia tăng lực cản. Việc chậm thể chế hóa chủ trương bằng các quy định, văn bản pháp luật dẫn đến các nghị quyết chưa được triển khai vào đời sống xã hội.
Cơ chế hợp tác chính thức giữa các địa phương trong vùng hiện đang rất cần được hình thành để khai thác tối đa những lợi thế và nguồn lực vốn có. Trước đây nhiều mô hình quản trị và liên kết vùng được thiết lập nhưng hầu như chưa đạt được kết quả như mong đợi. Điều này dẫn đến sự phân tách hay trùng lắp, cạnh tranh lẫn nhau giữa các địa phương để giành lấy lợi ích và thành tích phát triển, đang làm cho ĐBSCL trở nên khó khăn hơn.
Cùng với cơ chế quản trị vùng chính thức, cơ chế phi chính thức được thiết lập từ cộng đồng, các tổ chức xã hội lập nên để kết nối, hợp tác giữa các doanh nghiệp, chính quyền, thị trường… cũng chưa phát huy hiệu quả bởi thiếu sự quan tâm và nguồn lực còn hạn chế. Những cơ chế quản trị mang tính nền tảng khác như đất đai, nguồn nước, năng lượng, môi trường thích ứng biến đổi khí hậu… đang thiếu một cơ chế quản lý cấp vùng để khai thác, điều tiết sử dụng một cách hiệu quả.
Để tháo gỡ một trong những mắc xích của 03 vòng xoáy kinh tế - xã hội – môi trường để tạo vòng xoáy đi lên, ĐBSCL đang cần nhận diện các điểm nghẽn hay nút thắt của thể chế, quản trị và mối liên kết hợp tác vùng. Tiếp nối kết quả nghiên cứu, Liên đoàn Thương mại Và Công nghiệp Việt Nam chi nhánh Đồng bằng sông Cửu Long (VCCI ĐBSCL) cùng Trường Chính sách Công và Quản lý Fulbright (FSPPM) xây dựng Báo cáo Kinh tế Thường niên đồng bằng sông Cửu Long năm 2023 - Các nút thắt thể chế, quan trị và liên kết vùng liên tục trong hơn 1 năm. Báo cáo được hoàn thành với sự điều phối của VCCI ĐBSCL và chịu trách nhiệm nội dung bởi FSPPM cùng hơn 30 chuyên gia trong nhiều lĩnh vực cùng tham gia thực hiện. Các dữ liệu kinh tế được thu thập, tổng hợp bởi VCCI ĐBSCL từ nhiều nguồn khác nhau và do các tác giả dày công biên soạn.
Ngay khi công bố, Báo cáo đã nhận được sự đánh giá cao từ Lãnh đạo Ban ngành, các cơ quan thuộc bộ ngành trung ương, lãnh đạo Tỉnh ủy, Thành ủy, UBND các tỉnh, đoàn đại biểu Quốc hội, Hội đồng Nhân dân các tỉnh, thành ĐBSCL; các cơ quan sứ quán và tổ chức quốc tế cùng chuyên gia, nhà khoa học, doanh nghiệp và cơ quan báo chí trong vùng.
Báo cáo 2023 ra mắt trong bối cảnh các tỉnh ĐBSCL vừa hoàn thành quy hoạch cấp tỉnh, cần một cơ chế thực thi, giải quyết các trở ngại trong quá trình triển khai quy hoạch của từng địa phương, đồng thời Vùng cần cơ chế hợp tác giữa các tỉnh để khai thác các nguồn lực một cách hiệu quả, phát triển kinh tế xã hội theo đúng hướng quy hoạch tích hợp đã được Thủ tướng phê duyệt. Có như thế, ĐBSCL mới có thể thành “điểm sáng” trong tăng trưởng và phát triển kinh tế, xã hội theo mục tiêu đề ra của Nghị quyết 13-NQ-TW đề ra. Chúng tôi mong rằng, Báo cáo Kinh tế Thường niên năm 2023 là tài liệu tham khảo hữu ích cho các nhà quản trị, lập chính sách, giới nghiên cứu và những ai quan tâm khi tìm hiểu về kinh tế, xã hội ĐBSCL.
Với những ý nghĩa trên và nhằm lan tỏa kết quả nghiên cứu đến những cá nhân, đơn vị, độc giả quan tâm đến vùng ĐBSCL, đồng thời tạo nguồn quỹ để hoàn thiện hơn về nội dung và hình thức của Báo cáo trong các năm sau, VCCI ĐBSCL tiến hành công bố phiên bản ebook của Báo cáo Kinh tế Thường niên đồng bằng sông Cửu Long năm 2023.
Quý vị quan tâm đến Báo cáo có thể truy cập tại link sau:
https://report.bambuup.com/mekongvcci
Phòng Tư vấn
